Ngoại ô Siem Reap có ba ngôi làng nổi, theo thứ tự từ gần đến xa trung tâm thành phố là Chong Khneas (13km), Kampong Phluk (30km) và Kampong Khleang (50km). Cũng cùng thứ tự như thế về số lượng khách du lịch và mức độ thương mại hoá của mỗi ngôi làng.
Có lợi thế về phương tiện di chuyển, tôi chọn ghé thăm làng Kampong Khleang để tránh đám đông khách du lịch ồn ào và để thực sự tận hưởng vẻ đẹp yên bình và thuần khiết của nơi này.
Những con bò nhởn nhơ gặm cỏ ven quốc lộ 6 từ Siem Reap đi Kampong KhleangCon đường đất đỏ cắt ngang quốc lộ 6 với những hàng cột đèn chỉ thường thấy ở trung tâm Siem Reap
Kampong Khleang là cộng đồng dân cư lớn nhất trên Biển Hồ với gần 2000 hộ dân, đầy đủ cơ sở vật chất từ trường học, trạm y tế, trạm điện đến các công trình tôn giáo. Và đặc trưng nhất là những ngôi nhà ‘chân dài’ của người Khmer được dựng ngay sát đất liền.
Gọi là nhà ‘chân dài’ vì những ngôi nhà ở đây không thực sự là ‘nhà nổi’, lên xuống theo nhịp nước Biển Hồ mà được dựng cố định theo kiểu ‘stilt house’, được đặt trên các cột chống cao từ 6 đến 8 mét. Khi mùa nước nổi tràn về, các cột này ngập sâu trong nước, nhà ‘chân dài’ biến thành nhà nổi.
Đám trẻ chơi bong bóng xà phòng trên đường vào làng
Vì tiếc tiền thuê xuồng máy ra phía ngoài khơi Biển Hồ để thăm những căn nhà nổi đúng nghĩa, tức là nhà được dựng trên thuyền bè và có thể di chuyển được của cộng đồng người Việt, tôi dựng xe đi bộ lang thang dọc những căn nhà ‘chân dài’ và chơi với đám trẻ ở đây. Hoá ra đó lại là quyết định đúng đắn vì chơi với trẻ con vui hơn nhiều, và cũng thật nhiều những khung hình thú vị.
Ngôi làng được phủ đầy nắng cuối chiềuNiềm vui giản đơn của lũ trẻ lúc cuối ngàyNgắm chiều xuống trên Biển Hồ một mình đương nhiên là tĩnh lặng và yên bình hơn nhiều so với việc chen chúc ngắm hoàng hôn Angkor cùng với hàng ngàn người khác
(Chọn chế độ HD để xem video với chất lượng cao nhất)
Rời Kampong Chhnang, tôi tiếp tục mải miết bám theo dòng nước Mê Kông, lần này là tới làng Kampong Luong, một làng nổi của cộng đồng người Việt nằm ven Biển Hồ Tonle Sap. Làng nằm cách trung tâm huyện Krakor từ 2 đến 7 cây số, tuỳ vào nhịp lên xuống của nước Biển Hồ. Những ai không đi xe máy có thể mua vé xe khách từ Phnom Penh đi Battambang rồi dừng giữa đường tại Krakor và bắt TukTuk đến bến đò để đi ra làng.
Gửi xe máy tại nhà của một gia đình người Khmer ngay bến đò, tôi vác ba lô và hành lý lên chiếc vỏ lãi(*) của một anh người Việt sống ở làng nổi Kampong Luong, đưa tôi ra nhà chú Bảy, như anh nói, là chỗ tôi sẽ ở homestay qua đêm trên hồ.
Nhà chú Bảy hiện ra trước mắt, khang trang và tiện nghi hơn những gì tôi tưởng tượng. Có vẻ nhà chú Bảy cho khách tây tàu ở homestay chỉ để…cho vui, vì nhà chú còn dùng vào nhiều mục đích khác. Căn nhà nổi vừa là nhà trọ, vừa là cửa hàng buôn bán sửa chữa điện thoại, là nhà hàng, là quán cà phê giải khát, là cửa hàng tạp hoá, là sàn discotheque của dân làng Kampong Luong mỗi dịp lễ lạt cưới xin.
Căn nhà nổi nhiều-trong-một của gia đình chú Bảy
Chú Bảy chạc tuổi bố tôi, người đậm và tầm thước. Chú sinh ra ở Campuchia nhưng đến năm 75 phải tạm lánh về Việt Nam trốn nạn diệt chủng Polpot, sống ở Đồng Tháp đến năm 80 thì về lại Campuchia và ở lại làng Kampong Luong đến giờ. Sẵn ngà ngà sau buổi nhậu mừng lễ Pchum Ben với dân làng, lại chẳng mấy khi mới có người từ Việt Nam sang ở, chú cứ hồ hởi ngồi kể tôi nghe hết chuyện này đến chuyện khác. Chú nói, nhà được bốn đứa con, thì cả bốn đều có gia đình riêng và lên bờ hết cả, nên chú tính bán căn nhà này đi để dọn về Phnom Penh cho gần con gần cháu.
Những ngày tôi rong ruổi trên đất Campuchia cũng trùng với thời điểm diễn ra lễ hội quan trọng nhất trong năm của người Khmer, lễ Pchum Ben, hay gọi tắt là Pchum. Lễ Pchum đánh dấu sự kết thúc của kì an cư Kiết Hạ suốt 3 tháng mùa mưa của các Tỳ kheo (nhà sư) Phật Giáo Nam Tông. Lễ Pchum của Campuchia khá giống với lễ Vu Lan của Việt Nam, cũng là dịp để con cái bày tỏ lòng hiếu thảo và đáp đền ơn nghĩa sinh thành của cha mẹ và ông bà tổ tiên. Người Campuchia dù bận rộn đến đâu cũng tạm gác lại công việc của mình để về báo hiếu cha mẹ. Ngày tôi ở nhà chú Bảy cũng là ngày mấy người con của chú về thăm nhà, thăm cha mẹ. Mỗi người một việc, luôn chân luôn tay làm căn nhà nhỏ trên hồ trở nên nhộn nhịp, đầm ấm hơn.
Tôi chụp hình cùng gia đình chú Bảy và Pete, cậu bạn người Ireland ở cùng nhà chú Bảy với tôi hôm đóNằm thảnh thơi đọc sách, trong khi hai bạn cún đang thiu thiu ngủ
Ngày hôm sau, tôi dậy đón bình minh từ sáng sớm. Buổi sáng trên làng Kampong Luong thật quá đỗi yên bình và thanh khiết, nhưng cũng không kém phần rộn ràng khí thế lao động với với những tiếng xuồng máy giòn giã của người dân đi đánh cá buổi sớm, hay miệt mài nhịp chèo khua của những con thuyền chở hàng hoá, thực phẩm đi khắp làng.
Bữa sáng trên hồ của đám chim chócMột thuyền chở đá giao cho các hộ trong làng để ướp cá đông lạnh
Nhịp sống thanh bình và yên ả của làng Kampong Luong
Sau hai ngày thả mình lênh đênh theo nhịp sống chậm rãi thảnh thơi giữa Biển Hồ, tôi rời Kampong Luong với không ít lưu luyến. Cái cảm giác vẫy tay chào tạm biệt gia đình chú Bảy làm tôi nhớ lại những lần về thăm nhà ít bữa, rồi lại lầm lũi xách ba lô chào bố mẹ ra đi.
Chú Bảy cứ dặn đi dặn lại, đến Battambang, rồi đến Siem Riep thì nhớ gọi điện về, cho chú và cả nhà an tâm.
(*)Vỏ lãi là một loại thuyền nhỏ và dài làm bằng nhựa composite, được coi là xe gắn máy của người dân miền sông nước.
Chạy xe gần 100km từ Phnom Penh dọc theo quốc lộ 5 xanh ngát lúa hai bên đường, tôi dừng chân tại Kampong Chhnang, một thành phố nhỏ nằm bên bờ Biển Hồ Tonle Sap. Cùng với nhịp phát triển hối hả của Campuchia, trung tâm Kampong Chhnang đang bị biến thành một công trường lớn với ngổn ngang đất đá và mịt mù bụi đường. Nhưng khuất sau màn bụi công trường đó chỉ hơn một cây số là những ngôi làng chài yên bình của người Việt và người Khmer dọc bờ sông Tonle Sap.
Thả xe trôi chầm chậm qua ngôi làng nhỏ trong ánh chiều chạng vạng, kẻ lang thang cứ ngỡ mình vẫn còn đang ở một xứ Miền Tây nào đó của Việt Nam, với những cánh đồng vàng loang màu hoa điên điển, tiếng nhạc vũ trường rộn ràng phát ra từ những mái tranh thấp tối và cả lời mời “zô đây làm ly” của các đờn anh xóm chài.
Hầu hết nhà trong làng đều được lợp mái tôn khá chắc chắnNếu ở đất liền, mỗi nhà có một chiếc xe máy thì ở đây thuyền là phương tiện không thể thiếuGia đình này có vẻ hoàn cảnh nhất làng, tuy nhiên sự lạc quan thì không hề thiếuĐám trẻ hồ hởi chào đón khi tôi dừng lại chụp ảnhBơi thuyền đi hái bông điên điểnCánh đàn ông tưng bừng buổi nhậu mừng lễ Pchum BenBé gái đứng ngóng mẹ và chị
Nằm bên sông Bình Di, biên giới tự nhiên giữa 2 nước Việt Nam — Campuchia là cửa khẩu Khánh Bình, một cửa khẩu nhỏ và tương đối vắng vẻ so với các cửa khẩu khác của An Giang như Tịnh Biên hay Vĩnh Xương. Tôi khá ngạc nhiên khi thủ tục hải quan cho con ngựa sắt của mình được thực hiện nhanh chóng và dễ dàng đến thế (tất nhiên là đã kèm theo một khoản lệ phí nho nhỏ). Anh bạn cảnh sát xuất nhập cảnh còn niềm nở hỏi thăm “Anh từ Hà Nội vào đấy à”. Trước đó khi tìm hiểu thông tin cho chuyến đi, tôi khá lo về việc làm thủ tục tạm nhập tái xuất cho xe máy vì thông tin từ những người đi trước cũng đã khá cũ, không còn cập nhật. Hơn nữa Khánh Bình là một cửa khẩu nhỏ và mới, dân phượt thường hiếm khi chạy xe vượt biên theo hướng này. Rất may máu liều của tôi đã không phải trả giá bằng việc phải vác xe quay lại Châu Đốc tìm đường khác.
Từ cửa khẩu Khánh Bình chỉ mất khoảng 70 cây số để đến được thủ đô Phnom Penh, qua cửa khẩu Chraythom, men theo phần thượng nguồn của con sông Hậu, mà phía Campuchia gọi là sông Bassac. Đây là lộ trình ngắn nhất từ biên giới Việt Nam đến Phnom Penh, đối với cả đường thuỷ và đường bộ.
Thời gian dành cho Phnom Penh chỉ có 2 ngày rưỡi, nên tôi quyết định sẽ không đi thăm chùa chiền hay bảo tàng, mà dành để đi chợ. Đi chợ Kandal buổi sáng, như một người Phnom Penh thứ thiệt.
Chợ Kandal đông đúc và náo nhiệt ngay từ 5 rưỡi — 6 giờ sáng, tập trung chủ yếu người dân Phnom Penh mua sắm thức ăn cho cả gia đình. Nằm ngay cạnh khu phố Tây Sisowath Quay bên bờ sông Tonle, chợ Kandal là chợ nông sản lớn nhất Phnom Penh với đa dạng các loại hoa quả nhiệt đới đặc trưng của Campuchia, cũng như các loại tôm cá được đánh bắt từ 3 con sông lớn, Tonle, Mekong và Bassac.
Điều thú vị là khi đi sâu vào chợ, tôi gặp rất nhiều hàng quán của người Việt, từ quán ăn sáng, cà phê nước giải khát đến uốn tóc làm đầu.
3321km chính là độ dài quãng đường tôi rong ruổi trên con ngựa sắt già ngược dòng Mê Kông vĩ đại. Từ miền đồng bằng châu thổ phì nhiêu xứ Miền Tây tìm lên Biển Hồ Tonle Sap mênh mông, lạc giữa đền đài bí ẩn của vương quốc Angkor một thời lừng lẫy, trôi mênh mang giữa bạt ngàn đồng lúa đất Hạ Lào, thả mình theo những khúc cua tay áo giữa trùng điệp núi non Thượng Lào, để rồi tìm về đất mẹ Việt Nam khi bóng chiều ngả trên cửa khẩu Tây Trang.
Sau gần hai năm quay cuồng với cuộc đời làm quảng cáo, đốt gần cạn những thứ gọi là đam mê, nhiệt huyết và những trong veo khác của tuổi trẻ, cảm thấy đã đến lúc tạm dừng lại. Phải đi. Phải chụp. Phải để cho cái đầu tự do làm những thứ nó thích. Thế rồi một ngày trong lúc nói chuyện bâng quơ với đứa bạn thân. Nó bảo “Hay mày đi Cam hoặc Lào đi” Sau vài giây ngẫm nghĩ, cái đầu đã có câu trả lời, “Ừ thì đi. Nhưng mà bằng xe máy thì sao nhỉ?” Những quyết định của cuộc đời thường chỉ diễn ra trong vài giây ngắn ngủi như thế.
Trở lại An Giang trước khi vượt biên giới Campuchia
Với tôi, An Giang luôn đại diện cho những gì đẹp đẽ và thi vị nhất của cuộc sống Miền Tây. Những khúc Bolero dìu dặt thở than trên chuyến xe đêm chạy từ Sài Gòn về Châu Đốc, quện nồng mùi dầu gió xanh Thiên Thảo. Những cánh đồng mênh mông nước như tấm gương khổng lồ phản chiếu ánh hoàng hôn. Búng Bình Thiên — Hồ Nước Trời quanh năm xanh biếc phẳng lặng. Vương quốc thanh bình của chim chóc, cò vạc giữa khoảng xanh bất tận của rừng tràm Trà Sư. Những ngôi chùa Khmer dọc đường đi Tri Tôn, vẫn nguyên vẹn những gì tinh tuý nhất của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc của phật giáo Tiểu Thừa. Và cả những bóng thốt nốt đổ dài trên đồng lúa khi chiều về..
An Outsider's Stories 